[vc_row][vc_column width=”2/3″][vc_column_text]

Jugoslovensko Sarajevo

Poslije Drugog svjetskog rata, Sarajevo je raslo nevjerovatnom brzinom i u to vrijeme je bilo jedan od najvažnijih industrijskih cenara Socijalističke Federativne Republike Jugoslavije. Jugoslavija je u to vrijeme jedno zatvoreno društvo s otvorenim granicama.

Pisana riječ

10. decembra 1961. godine jedan od najvećih bosanskohercegovačkih pisaca, Ivo Andrić (1892 –1975), dobio je Nobelovu nagradu za roman “Na Drini ćuprija”. Bio je prvi pisac sa prostora bivše Jugoslavije koji je dobio Nobelovu nagradu za književnost. U korpusu njegovog obimnog djela nalaze se i tekstovi o Sarajevu: «Zapis o gradu», «Jevrejsko groblje», «Bife Titanik», «Gospođica». Nagradu koju je dobio odlučio je pokloniti za unapređenje bosanskohercegovačkog bibliotekarstva.

U ovom period stvara i jedan od najautentičnijih pjesnika ovog podneblja je Mehmedalija Mak Dizdar (1917 –1971) čije je najpoznatije djelo knjiga pjesama «Kameni spavač», nastala na tragu srednjevjekovnih bosanskih pisanih spomenika. Od 1947.-1971. godine u Sarajevu živi i romanopisac Meša Selimović (1910 –1982) koji se posredstvom vraćanja u prošlost bavi problemima savremenog čovjeka, osobito u odnosu pobunjenog pojedinca prema instituciji vlasti (romani Tišine, Derviš i smrt, Tvrđava i dr.). Pjesnik Izet Kiko Sarajlić, (1930 – 2002. godine) autor je više od trideset knjiga poezije, od kojih su neke prevođene na 15 jezika, dok je pjesnik Abdulah Sidran, (1944. godine) pored obimnog poetskog opusa široj javnosti mnogo poznatiji kao filmski scenarista – “Sjećaš li se Doli Bel” (1981.) i ”Otac na službenom putu” (1985.) reditelja Emira Kusturice, koji su nagrađivani na međunarodnim filmskim festivalima u Veneciji i Kanu.

Posebno uzbudljivu stranicu savremene, sarajevske, bosanskohercegovačke i slobodno se može reći svjetske književnosti ispisuju Dževad Karahasan, Semezdin Mehmedinović, Miljenko Jergović i Aleksandar Hemon.

Sarajevo doživljava najveći razvoj u periodu kasnih sedamdesetih pa sve do 08. februara 1984. godine kada su na stadionu Koševo otvorene 14. Zimske olimpijske igre. Dok jedni ovaj period vezuju za doba velike ekonomske krize Jugoslavije, drugi će pak reći da je to bilo zlatno doba Sarajeva. Tih godina Sarajevo ima jak košarkaški i fudbalski klub, ali i izuzeto prepoznatljivu muzičku scenu.

Muzička scena

Sarajevska pop rock škola je termin koji se najčešće koristi za period i bendove nastale u Sarajevu, od 1960 do 1991. Muzika nastala u ovom razdoblju pomogla je Sarajevu u stvaranju posebnog identiteta, zbog koje je Sarajevo postalo centar jugoslavenskog rock’n’rolla.

Šezdesetih i sedamdesetih godina u Sarajevu se formira nekoliko značajnih pop grupa koji će biti kreatori i nosioci sarajevske pop rok scene, poput sastava Indeksi i Bijelo dugme, te solo pjevača Kemala Montena i Zdravka Čolića.

Početkom osamedesetih godina Sarajevo već ima etablirana muzička imena, ali nema svježinu koja bi odgovorila na izazov “Novog talasa” koji je vladao u bivšim republikama. A onda Sarajevo ponudi nešto sasvim novo, jedan novi pristup rock’n’rollu. Grupa prijatelja iz srednje škole osnovala je rock grupu Zabranjeno pušenje. Počeli su voditi sedmičnu radio emisiju, koja je kasnije prerasla u TV serijal “Top lista nadresalista” i postigla ogroman uspjeh. Likove koje su glumili bili su obični ljudi često postavljeni u nadrealne situacije. Govorili su jezikom sarajevske ulice, a svoj umjetnički pokret nazvali su Novi primitivizam. Publika širom zemlje prepoznala je njihov humor kao tipično bosanski.

Sarajevska pop-rock škola će u muzičkim analima ostati zabilježena kao fenomen zahvaljujući muzičarima koji su svojim pjesmama tokom tri decenije izražavali jedinstven sarajevski duh u pjesmama od kojih su mnoge prevazišle vremenska ograničenja i ušle u antologiju muzike ovog podneblja.

Filmska umjetnost

Film je u Bosnu i Hercegovinu došao već 27. jula 1897. godine, kad je u Sarajevu održana prva filmska projekcija. Jedan od najznačajnijih zabilježenih materijala bili su snimici koje je Antun Volić zabilježio u svom filmu Sarajevski atentat na Franz Ferdinanda, iz 1914. godine, koji je obišao svijet. Organizirana kinematografija institucionalizirana je tek nakon Drugog svjetskog rata kad je i većina filmova tog vremena inspirirana ratom.

Šezdesetih godina je “sarajevska škola dokumentarnog filma” već postala kultni filmski pokret. Prvi veliki projekt bh. filma bio je spektakl Kozara, koji je postao jedan od najkarakterističnijih predstavnika ratnih filmova koji su uslijedili.

Sedamdesete su godine u kojima je evropska i svjetska kinematografija bila pod dominacijom “političkog filma”, a njegov odraz u Bosni i Hercegovini bio je kroz film noir. 1971. godine na filmskom festivalu u Puli premijerno je prikazan film Uloga moje porodice u svjetskoj revoluciji u režiji Bate Čengića. Čengić je uznemirio javnost i uzdrmao Komunističku partiju svojim filmom koji otvoreno kritizira politički sistem i skreće pažnju na “male, obične ljude”. Ovakav pristup filmu smjestio je Čengića na “crnu listu” Komunističke partije, a njegovi filmovi su cenzurisani i sklonjeni u depoe. 1972. godine u režiji Hajrudina Šibe Krvavca nastao je kultni jugoslovenski partizanski film Valter brani Sarajevo. Film predstavlja slobodnu interpretaciju biografije stvarnog antifašističkog borca iz Drugog svetskog rata, Vladimira Perića Valtera.

Osamdesetih godina filmovi bosanskohercegovačke produkcije Sjećaš li se Dolly Bell (1982.), Otac na službenom putu (1985.) i Dom za vješanje (1988.), Emira Kusturice; Miris Dunja (1983.), Mirze Idrizovića, i Kuduz (1989.), Ademira Kenovića ispisuju stranice historije svjetskog filma.

Početak devedesetih nosi dah promjene filmovima Praznik u Sarajevu Benjamina Filipovića i Gluvi barut Bate Čengića. Ipak, najveća promjena označena je početkom rata, ali u produkcijskom smislu ovaj period bio je veoma plodan. Stotine dokumentaraca snimljeno je o životu i smrti u opkoljenom gradu tokom četiri godine rata. Ovi filmovi obišli su svijet i bili su jedina prava slika onoga što se zaista dešavalo u Sarajevu i Bosni i Hercegovini. Jedan od najuspješnijih dokumentaraca bio je MGM (ČOVJEK-BOG-MONSTRUM).

Do najznačajnijeg preokreta u kinematografiji Bosne i Hercegovine dolazi 2002. godine kada Danis Tanović osvaja nagradu za najbolji scenarij na Filmskom festivalu u Cannesu za svoj debitantski film Ničija zemlja, a potom i Oscar za najbolji strani film. Kasnije te godine, Ahmed Imamović s 10 minuta osvaja nagradu Evropske filmske akademije za najbolji kratki film. U narednih par godina nastaju ostvarenja Remake, Dine Mustafića; Gori vatra, Pjera Žalice; Ljeto u zlatnoj dolini, Srđana Vuletića; Kod amidže Idriza, Pjera Žalice; Go West, Ahmeda Imamovića; te Dobro uštimani mrtvaci, Benjamina Filipovića.

Godinu 2006. obilježio je film Grbavica, Jasmile Žbanić koji osvaja Zlatnog Medvjeda na Festivalu u Berlinu. Ovo je ujedno i tek treći igrani film koji je režirala žena u historiji bh. filma.

Od 2007. – 2012. nastaje nekoliko izuzetnih filmova poput Teško je biti fin, Srđana Vuletića; Snijeg i Djeca, Aide Begić; Čuvari noći, Namika Kabila; Na putu, Jasmile Žbanić; Cirkus Columbia, Danisa Tanovića; Sevdah za Karima, Jasmina Durakovića; Jasmina, Nedžada Begovića; Ostavljeni, Adisa Bakrača i Belvedere, Ahmeda Imamovića.

2013. film Epizoda iz života berača željeza Danisa Tanovića u zvaničnoj konkurenciji Berlin Film Festivala dobio je Srebrenog medvjeda za najbolji film, Srebrenog medvjeda za najboljeg glumca, te nagradu Ekumenskog žirija. Iste godine završena su još dva igrana filma Sa mamom Faruka Lončarevića i For those who can tell no tales Jasmile Žbanić.

Sport

Sedamdesete su ostavile veliki trag i na sportskom planu. Najveći uspjeh sarajevskog klubskog fudbala bio je plasman FK Željezničar u četvrtfinale Kupa UEFA 1971/1972 godine. Na Jahorini se 1975. i 1977. godine organizuju Evropski kup za muškarce i Svjetsko prvenstvo za žene “Zlatna lisica”. Najveći uspjeh klubske košarke 1979. godine je naslov prvaka Evrope čiju titulu u Sarajevo donosi KK Bosna.

Sarajevo se od 1945. do sredine sedamdesetih povećalo šest i po puta i grad od pola miliona ljudi naprosto se gušio. Grad pravi studiju o “razvoju zimskog turizma u sarajevskoj regiji” u sklopu kojeg se našao i prijedlog kandidature Sarajeva za Olimpijske igre. U jednom od prvih projekata takve vrste u svijetu, u glavni grad BiH je trebalo uvesti gas, rekonstruisati saobraćajnice, te dovesti infrastrukturu na jedan mnogo veći nivo.

Ciljevi organizovanja olimpijade su bili izgradnja sportskih objekata za zdraviji i sadržajniji život Sarajlija, razvoj zimskog turizma i drugih privrednih djelatnosti te pozitivna promocija Sarajeva i BiH.

Četvrtog novembra 1977. godine u Lausannei je objavljeno da su u predviđenom roku kandidaturu za organizaciju Zimskih olimpijskih igara 1984. godine prijavili Japan (Saporo), Švedska (Göteborg), Jugoslavija (Sarajevo) i Francuska (Chamonix), koja je nešto kasnije odustala. Šest mjeseci kasnije, 19. maja 1978. u Atini, u drugom krugu glasanja 70 članova MOK-a, Bosanci su dobili tri glasa više od Japanaca i Sarajevo je ušlo u istoriju.

Sarajevo je dobilo Igre na osnovu ponuđenog koncepta koji do tada, a ni poslije toga, niko nije nudio: suština koncepta je da se na poluprečniku od 24 kilometra realizuju sve sportske discipline i igre u cjelini.

Dolazak olimpijade u Sarajevo promijenilo je grad u cjelosti. Od trenutka kad se saznalo da će biti domaćin, Sarajevo postaje veliko gradilište. Olimpijske igre su od grada napravile metropolu. 131 milion dolara koštala je izgradnja stadiona Koševo, dvorane Zetra i obnavljanje Skenderije, uređenje nordijskog i biatlon stadiona, skakaonica na Igmanu, skijaških staza na Bjelašnici i Jahorini, te bob i sankaške staze na Trebeviću, koja je sama koštala 12 miliona dolara. Moderni komunistički blokovi, građeni zapadno od stare jezgre grada, u općinama Novi Grad i Novo Sarajevo, daju Sarajevu arhitektnu posebnost.

Sarajevo je dostiglo vrhunac svog razvoja u ranim 1980., čineći ih jednom od najuspješnijih decenija u historiji Sarajeva.[/vc_column_text][/vc_column][vc_column width=”1/3″][vc_widget_sidebar sidebar_id=”td-default”][/vc_column][/vc_row]